Fizik tedavide ultrason tedavisi, yumuşak dokuları iyileştirmek ve ağrıyı azaltmak için yüksek frekanslı ses dalgalarının kullanılmasına dayanmaktadır. Ultrason, gebelikte kullanılan tanısal ultrason görüntülemeden farklıdır; tedavide küçük bir cihaz olan transdüser kullanılır ve ses dalgaları, iletken jel aracılığıyla cilde iletilir.
Bu ses dalgaları cildi geçerek kas, tendon ve bağlar gibi derin dokulara ulaşır. Kullanılan frekans (MHz) ve yoğunluk (W/cm²) gibi parametrelere bağlı olarak ultrason tedavisi, dokularda termal (ısı) veya termal olmayan (mekanik) etkiler oluşturur; her ikisi de iyileşmeyi desteklemektedir. Uygulama süresi, frekansı var olan sağlık problemine göre ayarlanır.
Fizik Tedavide Ultrason Ne İçin Kullanılır?
Ultrason, aşağıdaki kas-iskelet sistemi sorunlarının tedavisinde kullanılabilir:
- Tendinit ve tendinopati
- Bursit
- Bağ zorlanmaları
- Kas gerilmeleri
- Yara izi dokusu ve sertlikleri
- Eklem sertlikleri
- Kronik iltihaplanma ve ağrı
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hekimleri ultrasonu, hastanın patolojisine, iyileşme aşamasına ve tedavi amaçlarına göre seçer. En önemli kullanım alanları:
- Doku iyileşmesini desteklemek için kan akışını artırmak ve hücresel aktiviteyi uyarmak
- Travmanın akut evresinde iltihaplanmayı ve ödemi azaltmak
- Sinirleri yatıştırarak ve dokulardaki gerginliği azaltarak ağrıyı hafifletmek
- Yumuşak dokuları daha esnek hale getirip, manuel terapi veya germe öncesi dokuları hazırlamak
- Yara izi (skar dokusunun) çözülmesini destekleyerek hareketin geri kazanılmasını sağlamak ve sertliği azaltmak
Ultrason terapisi, manuel terapi, egzersiz, elektrik stimülasyonu gibi diğer yöntemlerle birlikte kullanılarak kapsamlı bir tedavi yaklaşımı sağlar.
Ultrason Terapisinin Etkileri
Ultrason terapisi etkileri genellikle termal ve termal olmayan fizyolojik etkiler olarak iki gruba ayrılır:
Termal Etkiler:
Sürekli yoğunlukta uygulandığında dokularda ısı oluşur. Bu ısının etkileri:
- Kan akışının artması
- Kas spazmlarının azalması
- Yumuşak doku esnekliğinin artması
- Eklem sertliğinin azalması
- Kronik ağrının rahatlaması
Termal ultrason özellikle kronik durumlarda veya sıkı kas ve tendonların germeden önce kullanılır.
Termal Olmayan Etkiler:
Pulsed (kesikli) modda uygulandığında, dokularda belirgin ısı artışı olmadan mekanik etkiler yaratır.
- Ultrasonun kavitasyon etkisi sıvılar içinde mikroskopik kabarcık oluşturmasıdır. Bu etkinin de iyileşmeyi hızlandırdığı düşünülmektedir.
- Hücre zarlarının geçirgenliğini artmasının desteklenmesi için de tercih edilir. Buna bağlı olarak bazı ilaçların ciltten emilimini arttırmada yararlanılabilir (fonoforez).
- Doku onarımının uyarılması: Kolajen sentezi ve hasarlı hücrelerin yenilenmesini destekler
- Hücreler arası sıvının hareketiyle iyileşmenin desteklenmesi
Termal olmayan ultrason genellikle akut yaralanmalarda, iltihapta veya doku hasarının erken evresinde tercih edilir.
Klinik çalışmalar ve uzman görüşleri, doğru kullanıldığında ve kapsamlı bir rehabilitasyon programının parçası olarak uygulandığında ultrasonun:
- İyileşme süresini kısaltabileceğini
- Vücudun doğal iyileşme sürecini destekleyebileceği
- Ağrı ve iltihabı azaltabileceğini
- Hareket açıklığını ve fonksiyonunun iyileşmesini desteklediğini göstermektedir.
Ancak etkiler, tedavi edilen duruma, kullanılan tekniklere göre değişkenlik gösterebilir.
Fizik Tedavide Ultrason Kaç Dakika Uygulanmalıdır?
Hastaların sıkça sorduğu bir soru: “Fizik tedavide ultrason kaç dakika sürer?”
Genellikle ultrason tedavisi, uygulama alanına göre 3 ila 10 dakika arasında sürer. Süreyi etkileyen faktörler şunlardır:
- Tedavi edilecek alanın büyüklüğü
- Hedef dokunun derinliği
- Kullanılan frekans ve yoğunluk
- İyileşme aşaması (akut veya kronik)
1 MHz frekans derin dokulara (5 cm derinliğe kadar), 3 MHz frekans ise yüzeysel dokulara (2.5 cm derinliğe kadar) etkilidir. Ultrason tedavisinin etkin ve güvenli olması için sağlık profesyonelleri tarafından uygulanması gerekir. Yanlış veya aşırı kullanım terapötik etkiyi azaltabilir ya da dokularda tahrişe yol açabilir.
Ultrasonun Kimlere Uygulanmaz?
Ultrason tedavisi genel olarak güvenli bir yöntemdir. Fakat açık yara olan yüzeyde ve hamilelerde uygulanmamalıdır. Aynı zamanda kanser hastalarındda, enfeksiyonlu durumlarda, duyu bozukluğu olan bireylerde dikkatli kullanılmalıdır.
Ultrason tedavisi, fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında sıkça kullanılan ve çok yönlü bir tedavi yöntemidir. Yüksek frekanslı ses dalgalarıyla kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarına derinlemesine, hedefe yönelik bir tedavi sunar. Ağrı giderme, doku iyileşmesini hızlandırma ve hareketliliği artırma gibi faydaları vardır.
Tek başına yeterli olmasa da, egzersiz, manuel terapi ve diğer fizyoterapi yöntemleriyle birlikte kullanıldığında iyileşme sürecini hızlandırmaya ve hastaların günlük hayatlarına daha hızlı dönmelerine, günlük yaşam kalitelerinin artmasına yardımcı olur.
