Hidrosefali, beyin damarlarında anormal beyin omurilik sıvısı (BOS) birikimiyle karakterize patolojik bir sağlık problemidir. Bu durum, kafa içi basınçta artışa sebep olarak beyin dokusuna zarar verebilir ve çeşitli nörolojik fonksiyonların bozulmasına yol açabilir. Hidrosefaliye dair sebepler, belirtiler ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak, erken teşhis ve hastalığın yönetimi açısından çok büyük önem taşımaktadır.
Hidrosefali Neden Oluşur?
Hidrosefali, BOS üretimi ile emilimi arasındaki dengenin bozulmasının bir sonucudur. Beyni ve omuriliği çevreleyen BOS, beynin korunması, atıkların uzaklaştırılması ve besin maddelerinin taşınması gibi hayati işlevlere sahiptir. Normal şartlarda BOS, beyin ventrikülleri arasında dolaşır ve kan dolaşımına emilir. Ancak, BOS akışı engellendiğinde veya emilim bozulduğunda sıvı birikerek hidrosefali oluşur.
Hidrosefalinin Nedenleri
Hidrosefalinin nedenleri, hastalığın başlangıç yaşına ve ortaya çıkış mekanizmalarına bağlı olarak değişmektedir:
- Konjenital (Doğuştan) Hidrosefali: Genetik bozukluklar, nöral tüp defektleri gibi gelişimsel anomaliler veya enfeksiyonlar sebebi ile fetüsün beyin gelişiminin zarar görmesiyle ortaya çıkabilir.
- Edinilmiş Hidrosefali: Doğum sonrası gelişebilir ve şu nedenlere bağlı olabilir:
- Beyin içi kanama (İntraventriküler Hemoraji): Prematüre bebeklerde daha sık görülmektedir.
- Menenjit: Beyin zarlarının enfeksiyon nedeniyle iltihaplanması, BOS yollarını tıkayabilir. Buna bağlı olarak Hidrosefali gelişebilir.
- Beyin Tümörleri: BOS akışını engelleyerek hidrosefaliye sebep olabilir.
- Travmatik Beyin Yaralanması: BOS dolaşımını bozarak hidrosefaliye neden olabilir.
Hidrosefali Çeşitleri Neler?
Hidrosefali, kendi içinde türlere ayrılabilir.
Çocukluk çağında görülen hidrosefaliler: Çocukluk döneminde hidrosefali daha sık görülür. Yenidoğan döneminde geçirilen beyin kanamaları, enfeksiyon veya beyin tümörleri sebebi ile tıkanıklık ve emilim bozuklukları kaynaklı görülür.
Erişkin Tip Hidrosefali: Erişkin tipi hidrosefali diğerlerine göre daha nadir görülür. Çocukluk çağı hidrosefalileri gibi tümör enfeksiyon veya kanamalarla bağlantılı olabilir. En sık görülen tipi normal basınçlı hidrosefalidir.
Normal Basınçlı Hidrosefali: Beyin boşluklarında aşırı beyin omurilik sıvısı birikimi sebebi ile beyinde basınç oluşur. Bireylerde yürüme esnasında adım aralığının azalması, hafıza problemleri, idrar kaçırmaya neden olabilir. Benzer tablolara neden olan diğer hastalıklardan (örn: Alzheimer , Demans) ayırt etmek için yine iler görüntüleme ve tetkikler yapılmalıdır. Bu rahatsızlıklardan şüphe edildiğinde hastanın belinden sıvı alınarak basınç ölçülür ve bireyin yapılan işlem sonrasında fayda görüp görmediği test edilir.
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler yaşa bağlı olarak değişir:
- Bebeklerde:
- Baş çevresinde normalden hızlı büyüme veya anormal büyük kafa görünümü.
- Gergin veya şişkin fontanel (bıngıldak).
- Kusma, uyku hali, huzursuzluk veya geçirilen nöbetler.
- Çocuklar ve Ergenlerde:
- Baş ağrısı (bazen mide bulantısı veya kusma ile birlikte görülebilir).
- Çift görme veya bulanık görme gibi görme problemleri.
- Yürüme, denge ve koordinasyon bozuklukları.
- Kişilik değişiklikleri, okul başarısında düşüş, dikkat eksikliği.
- Yetişkinlerde:
- Sabahları daha sık meydana gelen şiddetli baş ağrıları.
- Yürüme esnasında adım aralığının azalması (minik adımla yürüme)
- Denge ve koordinasyon kaybı, sık düşmeler.
- İdrar kaçırma problemi.
- Hafıza kaybı ve zihinsel fonksiyonlarda bozulma.
Beyinde Sıvı Birikimi Zararlı mıdır?
Evet, beyinde BOS birikimi tehlikelidir. Kafa içi basıncın artması beyin dokusunu sıkıştırarak ciddi nörolojik problemlere, beyin yaralanmalarına veya tedavi edilmezse ölüme yol açabilir. Bu yüzden erken teşhis ve tedavi, uzun vadeli komplikasyonların önlenmesi açısından kritiktir.
Omurilikte Sıvı Birikimi
Hidrosefali, beynin BOS birikimiyle ilgili bir hastalık olmasına rağmen, omurilikte de sıvı birikimi oluşabilir ve Siringomyeli adı verilen bir duruma yol açabilir. Bu hastalık, omurilik içinde sıvı dolu kist (siringks) oluşumu ile karakterizedir ve şu semptomlara neden olabilir:
- Kollar ve bacaklarda ilerleyici güçsüzlük.
- Sırt, omuz veya ekstremitelerde sertlik.
- Kronik ağrılar.
- Ellerde aşırı sıcak veya soğuk hissini kaybetme.
Siringomyeli genellikle Chiari malformasyonları gibi doğuştan gelen hastalıklarla, omurilik yaralanmaları veya enfeksiyonlarla ilişkilidir. Tedavi seçenekleri arasında cerrahi ile sıvının boşaltılması veya altta yatan sebebin ortadan kaldırılması bulunmaktadır.
Hidrosefali Nasıl Teşhis Edilir?
Hidrosefali tanısı koymak için klinik değerlendirme ve görüntüleme yöntemleri kullanılır:
- Nörolojik Muayene: Reflekslerin, kas gücünün, denge ve koordinasyonun, zihinsel işlevlerin değerlendirilmesi.
- Görüntüleme Çalışmaları:
- Ultrason: Bebeklerde bıngıldak açıklığından ventrikülleri değerlendirmek için kullanılmaktadır.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyin anatomisi ve BOS akış yollarının detaylı taranmasını sağlar.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT) Tarama: Ventrikül boyutlarını hızlıca değerlendirmek ve tıkanıklıkları tespit etmek için kullanılmaktadır.
Tüm sağlık sorunlarında olduğu gibi Erken tanı ve tedavi, hastalıkların ilerlemesini, günlük yaşam kalitesinin azalmasını, hastalıkların ölümle sonuçlanma riskini azaltır.
