Osteoartrit (OA), en yaygın artrit türlerinden biridir ve dünya genelinde milyonlarca insanı etkiler. Temelde, eklemlerdeki kıkırdakta dejeneratif değişikliklerle ortaya çıkan bir “aşınma ve yıpranma” olarak tanımlanabilen sağlık problemdir. Kıkırdak, kemiklerin uçlarında bulunan, pürüzsüz ve esnek bir dokudur. Zamanla bu kıkırdak hasar gördükçe, eklemlerde sertlik, ağrı, şişlik ve hareket kaybına yol açar. OA, herhangi bir eklemi etkileyebilir, ancak en yaygın olarak dizler, kalçalar, eller ve omurgayı etkilemektedir.
Osteoartrit Nedir?
Osteoartrit, kemiklerin uçlarındaki koruyucu kıkırdağın yavaş yavaş aşındığı bir durumdur. Kıkırdak, kemikler arasındaki sürtünmeyi azaltmaya yardımcı olan ve şok emici görevi gören özel bir dokudur.
Yeterli kıkırdak olmadığı durumda, kemikler birbirine sürtünebilir, bu da ağrı, iltihap ve eklemde daha fazla hasara yol açabilir. Aşırı kilo, yaş, cinsiyet, menapoz gibi birçok faktör, Osteoartritin başlamasında önemli rol oynar.
Osteoartrit Neden Olur?
Osteoartritin tek bir nedeni yoktur. Genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin birleşimi, kişinin bu hastalığa yakalanma riskini artırır. Ana nedenler şunlar olabilir:
Yaş
Genellikle yaşlı bireylerde osteoartrit daha sık görülür. Yaşlandıkça eklem kıkırdağının doğal olarak aşındığı ve yıprandığı bir gerçektir. Yaş, OA’nın en yaygın risk faktörlerinden biridir. Bununla birlikte, osteoartrit yalnızca yaşlılıkla ilişkilendirilen bir hastalık değildir. Genç yaşta da gelişebilir, ancak genellikle yaşla birlikte yaygınlaşır.
Genetik
Genetik yatkınlık, osteoartrit gelişiminde önemli bir faktördür. Ailede OA öyküsü bulunan kişilerin, hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, belirli genetik yatkınlık, özellikle diz ve kalça eklemlerinde eklem dejenerasyonuna yol açan risk faktörleriyle ilişkilendirilmiştir.
Eklem Yaralanmaları ve Aşırı Kullanım
Geçmişte yaşanan eklem yaralanmaları (örneğin kırıklar veya bağ yaralanmaları), ilerleyen yıllarda osteoartrit gelişimine sebep olabilir. Aynı şekilde, tekrarlayan hareketler veya ağır kaldırma gerektiren işler de eklemlerdeki kıkırdağın daha hızlı aşınmasına yol açabilir. Özellikle diz ve kalça gibi yük taşıyan eklemler, bu tür etkilerden daha fazla zarar görebilir.
Obezite
Aşırı kilo, özellikle yük taşıyan eklemler üzerinde önemli bir baskı oluşturur ve bu da osteoartrit gelişme riskini artırmaktadır. Fazla kilolu olmak, eklem kıkırdağının daha hızlı aşınmasına ve eklemde iltihaplanmaya yol açabilir.
Cinsiyet
Kadınlar, özellikle menopoz sonrası osteoartrite daha yatkındır. Hormonal değişikliklerin hastalığın gelişimine etkisi olabilir, ancak kesin sebepleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Kadınlar genellikle ellerinde osteoartrit gelişmesine daha yatkınken, erkeklerde bu hastalık daha çok diz ve kalça eklemlerinde görülür.
Eklem Düzensizlikleri ve Kemik Deformiteleri
Eklem hizalanma bozuklukları veya kemik deformiteleri olan kişilerde osteoartrit gelişme riski daha yüksektir. Kalça displazisi gibi durumlar, eklemlere dengesiz bir yük uygular ve bu da fazla yüklenme ile kıkırdak aşınmasını hızlandırabilir.
İlginizi Çekebilir: Ağrı Tedavisi Nasıl Olur?
Osteoartritin Belirtileri
Osteoartrit belirtileri, hafif ile şiddetli arasında değişebilir ve genellikle zamanla yavaşça gelişir. Yaygın belirtiler şunlardır:
- Ağrı: Etkilenen eklemde ağrı, genellikle aktivite sonrasında ya da günün ilerleyen saatlerinde artar.
- Sertlik: Özellikle sabahları veya hareketsiz kaldıktan sonra eklemde sertlik hissi olabilir.
- Şişlik: Eklem çevresinde iltihaplanma nedeniyle şişlik oluşabilir.
- Hareket kısıtlılığı: Eklemdeki hareket kabiliyeti azalır, bu da günlük işleri yapmayı zorlaştırabilir.
- Eklem gıcırtısı: Kıkırdak kaybı nedeniyle kemikler birbirine sürtündüğünde gıcırdama veya çıtırtı gibi eklem bölgesinde ses olabilir.
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazı kişilerde semptomlar geçici olarak azalabilirken, diğerlerinde sürekli rahatsızlık yaşanabilir.
Osteoartrit Tedavisi
Osteoartrit tam yok edilemese de, semptomlar yönetilebilir. Tedaviler genellikle ağrıyı hafifletmeyi, fonksiyonu iyileştirmeyi ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı hedefler. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
İlaçlar
Ağrı kesiciler (örneğin parasetamol) veya iltihap önleyici ilaçlar (NSAİİ’ler) ağrıyı hafifletmeye ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilir. Daha şiddetli vakalarda, reçeteli ilaçlar veya kortikosteroid enjeksiyonları gerekebilir.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
Etkilenen eklemin çevresindeki kasları güçlendirmeye, esnekliği artırmaya ve eklem üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olan egzersizler ile bu durum yönetilebilir. Ayrıca tabanlık kullanımı, cihaz tedavileri ile semptomlar hafifletilebilir. Bu, ağrıyı hafifletmeye ve eklem fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
İlginizi Çekebilir: Diz Kireçlenmesinde İlaç Tedavisi ve Enjeksiyonlar
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Sağlıklı bir kiloya ulaşmak, özellikle yük taşıyan eklemlerdeki baskıyı azaltır. Kişiye özel planlanan egzersiz programları osteoartritli bireyler için faydalıdır. Ayrıca, destekleyici ayakkabılar giymek ve yardımcı cihazlar kullanmak (örneğin baston veya dizlik) günlük yaşamı kolaylaştırırken, yaşam kalitesini de artırabilir.
Enjeksiyon Uygulamaları
Bazı durumlarda doktor ilaçları veya diğer maddeleri doğrudan eklemlere enjekte etmek isteyebilir Enjeksiyon örnekleri şunlardır:
- Kortikosteroidler
- Hyalüronik Asit
- PRP
Cerrahi Seçenekler
Şiddetli osteoartrit vakalarında, diğer tedavi yöntemleri etkili olmadığında cerrahi müdahale gerekebilir. Bu, Total eklem protezi veya hasar görmüş kıkırdak dokusunun çıkarılması gibi işlemleri içerebilir.
Osteoartrit, karmaşık bir hastalıktır ve birden fazla faktör hastalığın gelişmesine yol açabilir. Ancak, hastalığın nedenlerini ve belirtilerini anlamak, kişilerin semptomlarını yönetmelerine ve hastalığın etkisini en aza indirmelerine yardımcı olabilir.
Erken müdahale, yaşam tarzı değişiklikleri ve uygun tedavi yöntemleri, osteoartritli bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Osteoartrit belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hekimine danışmak, doğru tedaviye yönlendirilmeniz açısından çok önemlidir.
Şimdi İzleyin: Ameliyatsız Diz Kireçlenmesi Tedavisi
