Serebral Palsi (SP), doğumdan önce, doğum esnasında ya da erken çocukluk döneminde meydana gelen bir beyin hasarı sonucu ortaya çıkan, hareket ve postür bozukluğuna yol açan bir hastalıktır. Beyinde oluşan hasar, birçok motor becerinin gelişimini etkilemektedir. Bunlar arasında, kas kontrolünde azalma, denge ve koordinasyon bozukluğu, refleks kaybı ve duruş bozukluğu gözlemlenebilir.
SP, beyin hasarının bulunduğu ve etkilediği bölgeye ve şiddetine bağlı olarak her bireyde farklı belirtilerle kendini göstermektedir.
Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?
Serebral Palsi (SP), kişiden kişiye değişebilen farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Belirtiler genellikle bebeklik döneminde fark edilmektedir. Yenidoğanda kas tonusundaki anormallikler, motor becerilerdeki yavaşlama ve gecikmeler uyarıcı sinyaller olabilir.
Belirtiler ilerleyici bir şekilde kendini göstermez, ancak kas ve eklemlerde komplikasyonlar zamanla ilerleyebilir. Bu sebeple erken teşhis ve erken rehabilitasyon oldukça önemlidir.
Başlıca gözlemlenen belirtiler;
- Kas tonusunda oluşan anormallikler,
- Denge ve koordinasyon bozukluğu,
- Motor becerilerde gelişim geriliği,
- Kontrolsüz hareketler,
- Reflekslerde oluşan anormallikler,
- Konuşma ve beslenme zorlukları olarak tanımlanabilir.
Serebral Palsi Nasıl Tedavi Edilir?
Tamamen iyileştirici bir tedavisinin olmamasıyla birlikte, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri kişinin hayat kalitesini arttırmak amacıyla belirtileri yönetip azaltmaya yöneliktir.
Tedavi programı kişinin ihtiyaçlarına göre planlanır ve her hastaya özeldir.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon:
- SP tedavisinin en önemli basamağıdır.
- Kas gücünü arttırmak, spastisiteyi azaltmak ve mobiliteyi geliştirmek için egzersiz programları yapılır.
- Bireyin ihtiyacına göre yürüme, denge ve duruş sorunlarına yönelik egzersizlere ağırlık verilebilir.
Ergoterapi (İş ve Uğraşı Terapisi):
- Yemek yeme, giyinme gibi günlük yaşam aktivitelerini bağımsız yapabilmeyi hedefler.
- Daha çok ince motor becerilerini geliştirmek için çalışmalar yapılır.
Dil ve Konuşma Terapisi:
- Konuşma netliğini, dil gelişimini, yutma ve beslenme problemlerini iyileştirmeyi amaçlar.
Solunum Terapisi:
- Solunum yoluyla ilgili zayıflık ve işlev bozukluğunu yönetmek ve kas gücünü arttırmak için uygulanan tedavi yöntemidir.
Medikal Tedavi:
- Ağrı yönetimi, epileptik nöbetlerin kontrol altına alınması, kas spastisitesini ve sertliğinin azaltılması için kas gevşeticiler, ağrı kesiciler ve antiepileptik ilaçlar kullanılabilir.
Cerrahi Tedavi:
- Kas sertliğini azaltmak ve deformiteleri düzeltmek için kas ve tendon cerrahisi, ortopedik ameliyatlar uygulanabilir.
Destekleyici Cihazlar:
- Spastisiteyi kontrol etmek ve eklem stabilitesini arttırmak için el veya ayak ortezleri kullanılabilir.
Psikolojik ve Sosyal Destek:
- Hem hasta hem de hasta yakını için duygusal destek sağlamak amacıyla psikoterapiye başvurulabilir .
Serebral Palsi’de Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yöntemleri Nelerdir?
Fizik tedavi, motor becerilerinin geliştirilmesi, kas tonusunun düzenlenmesi ve mobiliteyi arttırmak için kritik bir rol oynar. Bireylerin günlük hayattaki bağımsızlığını arttırmak, kas ve iskelet sistemini güçlendirmek amaçlanır. Serebral palsinin şiddeti ve etkilediği bölgeler göz önünde bulundurularak, tedavi programları bireyin ihtiyaçlarına uygun bir şekilde özel olarak planlanmalıdır.
Spastisiteyi Azaltmak ve Kas Tonusunu Düzenlemek
- Kas Germe Egzersizleri:
Kaslardaki sertliği (spastisite) azaltmak için yapılır ve bu sayede kas tonusu düzenlenir. Bu egzersizlerle birlikte kaslardaki gerilim azalır. - Kas Güçlendirme:
Zayıf olan kasları güçlendirmek için dirençli egzersizler uygulanır. - Aktif ve Pasif Hareketler:
Pasif hareketlerle eklem hareketliliği korunabilir. Aktif hareketlerle ise bireyin kendi kaslarını kullanarak bağımsızlığını arttırması hedeflenir.
Duruş Bozukluklarını Düzeltmek ve Koordinasyonu Geliştirmek
- Duruş Eğitimi:
Doğru duruşun geliştirilmesi, otururken, yürürken ve ayakta dururken vücut hizasının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu, kas-iskelet sistemi üzerindeki yükü dengeler. - Denge Egzersizleri:
Bireylerin dengeyi koruma yeteneklerini arttırmaya yönelik çalışmalar yapılır. - Denge-Koordinasyon Çalışmaları:
El, ayak ve vücut arasındaki koordinasyon becerilerini geliştiren ve dengeyle birlikte iyileştiren egzersizler uygulanır.
Hareketliliği Artırmak ve Yürümeyi Desteklemek
- Yürüyüş Terapisi:
Bireylerin yürüyüş becerilerini geliştirmek için kasları güçlendirecek egzersizler yapılır. Adım atma ve denge problemlerine yönelik çalışmalar uygulanır.
Solunum Terapisi
- Solunum kaslarında güçsüzlük veya solunumun koordinasyonunda bozukluk gelişebilir. Solunum terapisi, hastanın solunum kapasitesini arttırarak oksijen alımını desteklemektedir. Solunum kaslarını güçlendirme, solunum kontrol teknikleri gibi kapsamlı çalışmalar uygulanır.
Yutma Terapisi
- Yutma fonksiyonlarında bozukluklar görülebilir. Bu durumda, hastaların güvenli bir şekilde yemek yemesini sağlamak için yutma terapisi uygulanabilir. Yutma egzersizleri ve postüral yönlendirme üzerinde çalışmalar yapılır.
Ergoterapi
- Bağımsızlık Becerileri:
Fizik Tedavi, bireylerin günlük yaşam aktivitelerini (yemek yeme, giyinme, duş alma) bağımsız bir şekilde yapabilmeleri için egzersizlerden oluşur. - Aktif Fiziksel Aktivite:
Genel dayanıklılığı arttırmaya yönelik egzersizler, vücut fonksiyonlarını iyileştirmek ve enerjiyi artırmak amacıyla yapılır.
Teknolojik Destek ve İleri Tedavi Yöntemleri
- Fonksiyonel Elektriksel Stimülasyon (FES):
Kasları uyararak güçlendirir. Motor fonksiyonlarını iyileştirmek ve kas gücünü arttırmak hedeflenir. - Botulinum Toksini (Botox) Enjeksiyonu:
Spastik kasları gevşetmek için botulinum toksini enjeksiyonları yapılabilir. Bu yöntemin fizik tedavi ile birlikte uygulanması daha hızlı gelişme gösterebilir. - Robotik Sistemler:
Motor becerilerin gelişmesi ve kas gücünün arttırılması için robotik cihazlar kullanılabilmektedir. Tekrarlayan hareketlerle birlikte hareket kontrolü arttırılır.
