Sigara içmenin inme riskini ciddi oranda yükselttiği, yapılan birçok çalışmada güçlü bir şekilde vurgulanmaktadır. Sigara dumanının içerdiği nikotin, karbon monoksit, katran ve diğer zararlı kimyasallar, damar sağlığı üzerinde çeşitli olumsuz etkilere yol açarak inme riskini yükseltmektedir.
Sigaranın damarlara olan etkisi hem doğrudan toksik maddelerin damar yapısını değiştirmesiyle ya da bozmasıyla, hem de damarların daralmasına ve iç yüzeyinde plak birikimine neden olan süreci tetiklemesiyle ortaya çıkar.
Bu zararlı etkilerle birlikte, sigara içen bireylerde kanın pıhtılaşma eğiliminde de yükseliş olur. Sigaranın, kandaki trombosit yapışkanlığını artırarak pıhtı oluşumunu kolaylaştırdığı gözlemlenmiştir. Bu, özellikle damarları tıkayarak iskemik inmeye yol açan pıhtıların oluşmasına yol açar. Damarlarda gerçekleşen tıkanma ve daralmalarla birleştiğinde, bu durum inme riskini daha da yükseltir.
Sigara Beyne Zarar Verir mi? Beyne Etkileri Nelerdir?
Sigara kullanmak, beyne hem doğrudan hem de dolaylı yoldan zarar vererek kalıcı olabilecek hasarlara yol açabilir. Sigaranın beyne verdiği zararlar:
- Oksijen Yetersizliği: Sigara dumanında bulunan karbon monoksit, kanın oksijen taşıma kapasitesini düşürür. Karbon monoksit, kırmızı kan hücrelerine bağlanarak oksijenin taşınmasını engeller ve bu durum, beyin dahil tüm organlara yeterince oksijen ulaşmasını zorlaştırır. Beyin, oksijen eksikliğine duyarlı olduğu için bu durum zihinsel işlevlerde bozulmaya, yorgunluk hissine ve dikkat kaybına yol açabilir.
- Damar Sertliği ve Tıkanıklık: Sigara içmek, damar sertleşmesine neden olur. Damar sertleşmesi yani Ateroskleroz, damarların iç yüzeyinde plak birikmesine neden olarak beyne giden kan akışını sınırlar. Plak birikimi, damarların daralması ve sonunda tıkanması ile sonuçlanarak iskemik inmeye yol açabilir. Araştırmalara göre sigara içenlerde ateroskleroz gelişme riski içmeyenlere oranla çok daha yüksektir.
- Kanda Oluşan Pıhtılaşma Eğilimi: Sigara içmek, kanın pıhtılaşma eğilimini arttırır. Duman içindeki kimyasallar trombositlerin daha yapışkan olmasına neden olarak kan pıhtılaşmasını kolaylaştırır. Pıhtı kaynaklı tıkanıklıklar, beyin dokusuna giden kan akışını tamamen durdurabilir ve inme riskini önemli ölçüde arttırır. Bu durum, özellikle iskemik inme riskini arttırır.
- Yüksek Tansiyon: Nikotin, kalp atış hızını artırarak kan basıncını yükseltir. Yüksek kan basıncı (hipertansiyon), beyin damarları üzerindeki baskıyı artırarak inme riskini arttırır. Araştırmalara göre, uzun süreli sigara kullanan bireylerde kan basıncı kronik olarak yüksek olma eğilimi gösterir.
- Beyin Hücrelerinde Oksidatif Stres: Sigara içmek, beyinde serbest radikallerin artmasına sebep olarak oksidatif stres oluşturur. Bu serbest radikaller, beyin hücrelerine zarar vererek sinir hücrelerinin erken yaşlanmasına yol açar. Oksidatif stres aynı zamanda beyindeki dopamin gibi önemli kimyasalların dengesini bozar. Yaşanan bu durumla birlikte, nörodejeneratif hastalık riskini arttırır.
- Zihinsel İşlevlerde Bozulma ve Hafıza Problemleri: Sigara içmek, uzun vadede beyin işlevlerini olumsuz yönde etkiler. Araştırmalar, sigaranın beynin öğrenme, hafıza ve konsantrasyon gibi bilişsel işlevleri üzerinde zararlı etkileri olduğunu göstermektedir. Zamanla, sigaranın bu etkileri Alzheimer, demans riskini arttırır. Ayrıca, nikotin bağımlılığı, beyne durmadan uyarılar göndererek kişinin motivasyon, karar alma ve duygusal denge gibi işlevlerini de etkiler.
- Beyin Hücrelerinin Ölümü ve Yenilenme Sürecinin Azalması: Sigara, beyindeki hücrelerin yenilenme kapasitesini azaltır ve uzun sürede ölümüne neden olur. Beyin, sigaradan zarar gören hücreleri onarma konusunda zorlanır ve bu da beyin yapısında küçülme, yani atrofiye yol açabilir. Beynin ön ve yan loblarındaki hücrelerin hasar görmesi, özellikle planlama, mantık yürütme ve sosyal beceriler gibi işlevlerde gerilemeye neden olur.
Sigarayı Bırakmak; Felçi Önlemek İçin Güzel Bir Yol
Yapılan araştırmalar, sigarayı bırakmanın inme riskini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir. Sigara bırakıldıktan birkaç yıl sonra damar sağlığı iyileşir, hücrelerin yenilenme kapasiteleri artar ve kan pıhtılaşma riski düşer. Bununla birlikte, yüksek tansiyon, damar sertliği gibi damarlarda yaşanan sağlık problemlerinde gelişmeler ve düzelmeler gözlemlenir. İyileşme sürecinde, kan basıncının dengelenmesi, kan akışının normal düzeylerde seyretmesi, enerji seviyesinin yükselmesi gibi faktörlerle birlikte yaşam kalitesi geri kazanılır.
Sonuç olarak, inme riskinin ve inme sonrası oluşan felcin önüne geçmenin en önemli ve etkili yollarından biri de sigarayı bırakmaktır. Sigarayı bırakma kararı, hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından büyük bir önem taşır. Psikolojik destek ve danışmanlık almak, sigarayı bırakma sürecini olumlu yönde etkiler ve başarıyı arttırır. Sigarayı bırakmak, hem akut sağlık problemlerini ve semptomları ortadan kaldırır, hem de kaliteli ve uzun bir yaşam sürmeyi destekler.
Referanslar:
- Ambrose, J. A., & Barua, R. S. (2004). The pathophysiology of cigarette smoking and cardiovascular disease: An update. Journal of the American College of Cardiology, 43(10), 1731-1737.
- Doll, R., Peto, R., Boreham, J., & Sutherland, I. (2004). Mortality in relation to smoking: 50 years’ observations on male British doctors. BMJ, 328(7455), 1519.
- Heuschmann, P. U., et al. (2003). Mortality after stroke according to sex and age: Results from the German Stroke Registers Study Group. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 74(9), 1167-1173.
- Kurth, T., et al. (2003). Smoking and risk of hemorrhagic stroke in women. Stroke, 34(12), 2792-2795.
