Omurga sağlığı, yaşam kalitesi üzerinde oldukça etkili bir faktördür. Özellikle sinir yapılarıyla ilişkili olan disk kaynaklı problemler, hem ağrıya hem de fonksiyonel kısıtlılıklara yol açabilir. Günümüzde en sık karşılaşılan omurga problemlerinden biri, sinire baskı yapan fıtıklardır.
Fıtık Nedir?
Tıp dünyasında herni olarak bilinen fıtık, bir organ veya yağ dokusunun, çevredeki kas veya bağlardaki fasya adı verilen zayıf bir noktada sıkışıp doğal yerinden dışa doğru kayıp taşması olarak tanımlanır. Fıtık, omurlar arasında yer alan disklerin yapısında meydana gelen bozulma sonucu ortaya çıkar. Bu diskler, omurganın esnekliğini ve hareket kabiliyetini sağlayan yapılardır. Zamanla dejenerasyon, travma veya aşırı yüklenme gibi nedenlerle diskin iç kısmı (nukleus pulposus), dış katmanını (annulus fibrosus) yırtarak dışarı çıkar. Bu durum halk arasında “bel fıtığı” olarak bilinir. Eğer bu dışarı taşan doku, yakındaki sinirlere baskı yaparsa, bazı nörolojik belirtiler ortaya çıkabilir.
Şimdi İzleyin: Bel Fıtığında Ameliyatsız Tedavi Nasıl Olur? Prof. Dr. Engin ÇAKAR anlatıyor.
Bel Fıtığı Neden Olur?
Bel fıtığının oluşumunda pek çok faktör rol oynar. Fıtık gelişimini etkileyen başlıca nedenleri şu şekilde sıralamaktadır:
- Uzun süreli oturarak çalışma ve kötü postür
- Aşırı kilo (obezite)
- Ağır kaldırma ve tekrarlayıcı bel hareketleri
- Travma (düşme, çarpma vb.)
- Genetik yatkınlık
- Sigara kullanımı (disk dejenerasyonunu hızlandırabilir)
Bu risk faktörleri, diskin yapısında bozulmaya neden olarak sinir basısına yol açabilecek fıtık oluşmasını tetikleyebilir.
Peki Fıtık Sinire Baskı Yaparsa Ne Olur?
Fıtıklaşan bir diskin sinire baskı yapması durumunda ağrı tek başına görülmez. Sinirin etkilendiği seviyeye bağlı olarak, sinirin beslediği kas ve cilt alanlarında çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Fıtık sinire baskı yaparsa, aşağıdaki bazı nörolojik bulgular gözlemlenebilir:
- Lumbosakral bölgede (bel-sırt arası) şiddetli ağrı
- Kalçadan bacağa yayılan yanıcı ya da batıcı tarzda ağrı (siyatik)
- Uyuşma, karıncalanma hissi
- Kas gücünde azalma, ayakta durmakta ve yürümede zorluk
- Denge kaybı veya düşme riskinin artması
- İlerlemiş olgularda idrar/ gaita kontrolünde problemler (acil müdahale gerektirebilir)
Sinire Baskı Yapan Fıtık Belirtileri
Sinire baskı yapan bel fıtığı belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Tek taraflı veya iki taraflı bacağa yayılan ağrı
- Belde sabit ya da hareketle artan ağrı
- Yürüme mesafesinde azalma
- Oturma veya ayakta kalma süresinin kısalması
- Reflekslerde azalma veya kaybolma
- Ayak bileği veya parmaklarda kuvvetsizlik
Bu belirtiler, fıtığın sinir üzerine yaptığı baskının derecesine bağlı olarak hafif, orta veya ağır düzeyde olabilir.
İlginizi Çekebilir: Bel Ağrısı Tedavisi Nasıl Olur?
Sinire Baskı Yapan Fıtık Tedavisi
Sinire baskı yapan fıtık tedavisi, hastanın belirtilerine, fıtığın büyüklüğüne ve sinir etkilenme düzeyine göre düzenlenir. Güncel tedavi yaklaşımları şu şekildedir:
- Konservatif (ameliyatsız) tedavi:
- Fizyoterapi ve egzersiz programları
- Manuel terapi, traksiyon ve mobilizasyon yöntemleri
- Ağrı ve ödem giderici ilaç tedavisi
- TENS, sıcak/soğuk uygulamalar
- Girişimsel yöntemler:
- Epidural steroid enjeksiyonlar
- Transforaminal enjeksiyonlar
- Cerrahi tedavi:
- İlerleyen vakalarda ise cerrahi yöntemler tercih edilmektedir.
Yapılan çalışmalara göre, uygun fizik tedavi programıyla birçok hasta cerrahiye gerek kalmadan iyileşebilmektedir.
Bel Fıtığı Felç Yapar mı?
Nadiren de olsa, sinir üzerine olan baskının şiddetli ve uzun süreli olması durumunda bel fıtığı felce yol açabilir. Özellikle sinir kökünün tamamen sıkıştığı ve tedavisiz bırakıldığı durumlarda kalıcı sinir hasarı gelişebilmektedir.
Bu durum kaslarda zayıflık, hareket kaybı ve refleks kaybıyla sonuçlanabilir. Bazı fıtıklar ameliyat gerektirebilir. Ameliyat esnasında komplikasyon gelişmesi ile de felç hali görülebilir.
Bel Fıtığı – Felç Belirtileri
Felce giden bel fıtığı vakalarında gözlemlenebilecek belirtiler şunlardır:
- Alt ekstremitede (bacaklarda) ciddi kas gücü kaybı
- Ayak bileğini yukarı kaldıramama (foot drop)
- Yürüyememe ya da ayağa kalkamama
- Mesane veya bağırsak kontrolünün kaybı
- Reflekslerin tamamen kaybolması
Bu bulgular acil müdahale gerektirir ve çoğu zaman cerrahi operasyonla sinir üzerindeki baskının kaldırılması gerekmektedir.
Sinire baskı yapan fıtık seviyeleri, erken tanı ve uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir. Ancak ihmal edildiğinde ciddi nörolojik hasarlara ve nadiren felç gibi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, yukarıda belirtilen şikayetlerden herhangi biri varsa, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanına ya da Beyin Ve Sinir Cerrahisi Uzmanına başvurmak önemlidir.
Referanslar:
- Foster, N. E., Anema, J. R., Cherkin, D., Chou, R., Cohen, S. P., Gross, D. P., Maher, C. G., & van Tulder, M. (2018).
Prevention and treatment of low back pain: Evidence, challenges, and promising directions.
The Lancet, 391(10137), 2368–2383.
https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30489-6 - Zaina, F., Tomkins-Lane, C., Carragee, E., & Negrini, S. (2016).
Surgical versus non-surgical treatment for lumbar spinal stenosis.
Cochrane Database of Systematic Reviews, 1, CD010264.
https://doi.org/10.1002/14651858.CD010264.pub2 - Ropper, A. H., & Zafonte, R. D. (2015).
Sciatica.
New England Journal of Medicine, 372(13), 1240–1248.
https://doi.org/10.1056/NEJMra1410151
Bailey, C. S., Rasoulinejad, P., Taylor, D., Miller, T., Kroeker, R., Boyd, M., Dvorak, M. F., & Kwon, B. K. (2020).
Surgical versus nonsurgical treatment for lumbar disc herniation: A prospective randomized trial.
Spine, 45(17), 1210–1218.
https://doi.org/10.1097/BRS.0000000000003470
