Felç, beyin veya omurilik gibi merkezi sinir sistemi bölgelerinde meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkan, kişinin vücut hareketlerini kontrol etme kabiliyetinin kaybolmasına ya da kısıtlanmasına yol açan bir durumdur. Sinir sistemi, vücudun her bölgesine mesajlar göndererek hareket, hissetme, düşünme ve organların işleyişini düzenler. Felç, bu mesajların iletiminde bir kesinti veya bozulma olduğunda meydana gelir. Sonuç olarak, etkilenen kişi etkilenmiş olan belirli kas gruplarını kontrol edemez hale gelir ve hareketleri uygulayamaz.
İlginizi Çekebilir: Felç Tedavisi
Sinir sistemi hasarının şiddeti ve etkilediği bölgeye göre felç, farklı türlerde ortaya çıkabilir. Her felç türü farklı etkenler, belirtiler ve etkilerle karakterize edilmiştir ve birkaç farklı türü bulunmaktadır:
İnme (Stroke)
İnme, en yaygın felç türlerinden biridir ve beynin bir bölgesine yeterli kan akışı sağlanamaması durumunda ortaya çıkar. İnmenin kendisi de iki ana gruba ayrılır:
- İskemik İnme: Beyne kan taşıyan bir damarın tıkanması veya daralması sonucu beyin dokusuna yeterli oksijen ve besin ulaşmaz. Görülen en yaygın inme türüdür ve genellikle damar sertleşmesi (ateroskleroz) veya kan pıhtısı (emboli) nedeniyle oluşur.
- Hemorajik İnme: Beyindeki bir kan damarının yırtılması sonucu beyin dokusunda kanama meydana gelir. Genellikle yüksek tansiyon veya beyin damarlarının zayıflaması sonucu ortaya çıkar. Beyin dokusuna baskı yapabilir ve bunun sonucunda ciddi hasara neden olabilir.
Hemipleji
Hemipleji, beynin bir yarısındaki hasar nedeniyle vücudun karşı tarafında meydana gelen felç durumudur. Sağ veya sol tarafta tam bir hareket kaybı oluşabilir. Genellikle inme, travma veya beyin tümörü nedeniyle oluşur. Hemipleji, hastaların günlük yaşamında büyük zorluklar yaratabilir. Hastalar tek taraflı hareket ve fonksiyon kaybı ve kaslarda güçsüzlük yaşayabilir. Rehabilitasyon süreci uzun olabilir ve nörorehabilitasyon, ergoterapi ve dil-konuşma terapisi gerekebilir.
Parapleji
Parapleji, vücudun belden aşağısında meydana gelen felç türüdür. Çoğunlukla omurilik yaralanmaları sonucunda oluşur. Kanama, radyasyon, sinir dokusunun hastalıkları, kazalar, omurga kırıkları veya tümörler paraplejiye neden olabilir. Parapleji hastaları, genellikle bacaklarında his kaybı ve hareket kısıtlılığı yaşarlar. Hasarın seviyesine göre tedavi değişkenlik göstermekle birlikte nörorehabilitasyon, mesane ve bağırsak rehabilitasyonu, ergoterapi uygulamaları, psikoterapi, fonksiyonel duruma göre yardımcı cihaz ve ortezler tedavide önemli yer tutar.
Tetrapleji (Kuadripleji)
Tetrapleji, omuriliğin boyun bölgesinde meydana gelen hasar sonucunda ortaya çıkan kollarda, bacaklarda, tüm gövdede felce sebep olan bir durumdur. Omurilik hasarı sonucu ortaya çıkan tetrapleji beyin hasarı, çeşitli nörolojik hastalıklar neticesinde de olabilir. Tetraplejik bireyler, bağımsız hareket etmede zorluk yaşar ve günlük yaşam aktiviteleri için başkalarına bağımlı hale gelebilirler. Tetrapleji tedavisi, nörorehabilitasyon, ergoterapi, psikolojik destek, robotik rehabilitasyon ve bazen cerrahi müdahaleyi kapsayabilir. Yardımcı cihazlar, tekerlekli sandalye ve özel yataklar bu hastalar için tercih edilebilir.
Monopleji
Monopleji, vücudun yalnızca bir ekstremitesinde (kol veya bacak) meydana gelen felç durumudur. Monopleji, felç çeşitleri arasında daha nadir görülen bir türdür ve bazen sinir sistemi hastalıkları, inme veya travma gibi durumlar sonucu gözlemlenebilir. Monoplejili hastalar, tek bir uzuvlarını kullanamama veya kısıtlı kullanabilme durumu yaşar. Monoplejinin tedavisinde nörorehabilitasyon, önemli bir yer tutmaktadır.
Yüz Felci (Bell’s Palsi)
Bell’s Palsi, yüz sinirinin geçici veya kalıcı hasar görmesi sonucu meydana gelir. Bu durumda yüz kasları felç olur ve genellikle tek taraflı bir etki görülür. Bell’s Palsi genellikle ani başlangıçlıdır ve soğuk, viral enfeksiyonlar veya stres gibi etmenlere bağlı olarak gelişme gösterebilir. Yüz felci olan kişilerde yüzün bir tarafı aşağı sarkabilir, göz kapanmayabilir ve gülümseme gibi mimikler yapılamayabilir. Bunun sonucunda yüzde asimetri görülebilir. Tedavi genellikle yüz egzersizleri, elektroterapi uygulamalar, ilaçlar (kortikosteroidler) ve bazen rehabilitasyon süreci içerir.
Spastik Felç
Spastik felç, kasların sürekli kasılı kalması ve istemsiz hareketlerin ortaya çıkması durumudur. En çok beyin gelişme aşamasındayken ortaya çıkan hasar sonucu gelişen serebral palsi vakalarında görülür ve kasların, kas tonusunun aşırı artması ve kasılmasından dolayı hareketlerin zorlanması ve kısıtlanmasına yol açar. Bu durum, beyindeki motor kontrol merkezlerindeki hasar veya gelişim bozukluklarından kaynaklanır. Spastik felç tedavisinde fizyoterapi, kas gevşetici ilaçlar ve özel egzersiz programları, yutma ve konuşma terapisi, ergoterapi ve bazı durumlarda cerrahi tedavi yöntemleri uygulanır. Bu hastalarda spastisitenin kontrol altına alınması önemlidir. Bu sayede, hastanın günlük yaşamında bağımsız hareketleri artabilir.
