Özellikle yürümeye yeni başlamış felçli hastaların yürüme bozukluğu ve denge kusuru çektiğini, düşme riski altında olduklarını görmekteyiz. Bu hastalar ve hasta yakınları sıklıkla “felç sonrası denge bozukluğu ve yürüme bozukluğu tedavi edilebilir mi?” sorusunu sormaktadırlar.
Evet, inme (felç) geçiren hastalarda denge bozukluğu tedavi edilebilir. İlk iş yürüme bozukluğunun ve denge kaybının neden kaynaklandığını, hastanın neye ihtiyacı olduğunu belirlemektir. Hastanın yürüme bozukluğuna neden olacak mekanik bir problemi mevcut mu? Örneğin:
- Kalça dışa dönük mü? Kalça dışa dönük ise fizik tedavi ile nötral pozisyona (yani diz karşıya bakacak şekle) getirebilir miyiz?
- Diz bükük mü? Diz nötral dediğimiz pozisyona, yani dümdüz bir hale geliyor mu?
- Ayak bileği 90 dereceye geliyor mu? Aşil tendonu ve baldır kası yeteri kadar esnek mi? Ayak bileği geriye doğru hareket yapabiliyor mu?
Hastanın yukarıdakine benzer problemleri mevcutsa denge bozukluğunu tedavi ederken bu problemleri çözmemiz gerekir. Örneğin kalça dışa dönükse kalçayı dışa arkaya doğru çeviren kaslar kısalmış, içerideki kaslar ise fazla esnemiş olabilir. Bizim bu durumda dış arka tarafı esnetirken iç tarafı güçlendirmemiz gerekir. Diz düz pozisyona gelmiyor ise diz arkası kasları esnetmeye ve dizi kilitlemeye, ayak bileği nötrale gelmiyorsa aşil tendonunu esnetmeye yönelik çalışmalar yapılır.
Bazen bu problemleri düzeltmek için yardımcı cihazlar kullanmamız gerekebilir. Kalça için istirahatte düz duruşu sağlayan cihazlar ve gerekirse yürüyüş sırasında takılabilen ortezler kullanılabilir. Diz bölgesinin düz durması için dizlikler, ayak bileği yeterli esnekliğe sahip değilse AFO dediğimiz cihazlar kullanılabilir.
Hastaya özel bu değerlendirmelerin yapılması ve hastanın ihtiyaçlarının iyi belirlenmesi gerekir. Ardından hastanın fayda göreceği yoğunlukta fizik tedavi rehabilitasyon uygulamalarını uygun sürede yapmak önemlidir.
İlginizi çekebilir : “Felçli Hastalarda Ortez Kullanımı“
Felçli Hastalarda Sık Görülen Yürüme Bozuklukları
İnme (felç) geçiren hastalarda yürümenin en erken dönemde sağlanması önemli amaçlardan biridir. Ancak yürümeyi erken sağlarken yürüyüşün kalitesine dikkat etmek gerekir. “Yürüsün de nasıl yürürse yürüsün” yaklaşımı oldukça yanlıştır. Felçli hastaların yeniden yürümeyi en doğru paternde (şekilde) öğrenmesi gerekir.
Sıklıkla erken dönemde öğrenilen yanlış yürüyüş paternleri (şekilleri), hastada yerleşebilir ve ileri dönemlerde de yürüme bozukluklarına neden olur. Hastaya kalçasını, dizini ve ayak bileğini düzgün kullanarak yürümenin öğretilmesi çok önemlidir.
Erken dönemde doğru yürüyüşün öğretilemediği hastalarda sıklıkla kalça dışa doğru dönmüş, diz bükük ve ayak ucu aşağıya düşük şekilde, oraklama yürüyüşü dediğimiz yandan adım alarak yürüme şeklinde bir patern gözlemliyoruz. Bu istediğimiz bir yürüme şekli değil. Onun için erken dönemde hastanın doğru pozisyonlanması, kısalık olmasın diye kaslarının gerilmesi ve yeniden yürümenin doğru şekilde öğretilmesi gerekir. Yeniden yürümenin öğrenilmesinde robotik yürüme cihazları oldukça önemlidir. Yürüme robotları, hastayı güvenli ortamda, uzun süre ve doğru paternde yürüterek beyinde doğru yürümenin öğrenilmesini sağlar.
İlginizi çekebilir : “Yürüme Rehabilitasyonu“
Bazı Hastalarda Yardımcı Cihaz Kullanımı Gerekebilir
İnmeyi diğer hastalıklardan ayırmak lazım. İnme, beyin hasarına bağlı olarak, hasar gören hücrelerin fonksiyonlarını gerçekleştiremez hale gelmesidir. Bu kaybedilen fonksiyonlar, sağlıklı beyin hücreleri tarafından devralınabilir veya bir daha yeniden kazanılamayabilir.
Bu durumda bazı yardımcı cihazlar ile bu fonksiyonların desteklenmesi gerekir. Hastanın yürüme bozukluğuna ve denge kaybına neden olan fonksiyonunun geri gelmesi beklenmiyorsa veya çok uzun sürecekse bu hastalarda ihtiyaca yönelik cihazın seçilmesi ve öğretilmesi önemlidir. Bu noktada tripod dediğimiz üç ayaklı baston, tek ayaklı baston veya yürüteç gibi cihazlar; hastanın yaşına ve durumuna göre tercih edilebilir.
